Ostatni Piast

Kazimierz Wielki

Uczta u Wierzynka 

Kazimierz III Wielki był najmłodszym synem Władysława Łokietka i Jadwigi Bolesławówny. Rządził w latach 1333-1370. Był ostatnim przedstawicielem z dynastii Piastów na polskim tronie.

W tym wpisie pragnę także dać odpowiedz na pytanie, dlaczego Kazimierza Wielkiego nazywamy "wielkim?

Z monarchą łączy się także jedno z powiedzeń, o królu co nastał Polskę, a zostawił murowaną. 

Po śmierci braci, Stefana i Władysława, stał się jedynym następcą tronu. Ojciec przyszłego monarchy starał się wybrać dla niego odpowiednią żonę. Ostatecznie padło na Litwinkę Aldonę, córkę Giedymina, która po chrzcie przyjęła imię Anna.

Szwagrem Kazimierza, mężem Elżbiety był król Węgier Karol Robert, na którego dworze na przełomie 1329 i 1330 polski królewicz wywołał skandal. Mianowicie następca tronu miał dopuścić się gwałtu na córce jednego z możnowładców węgierskich. Dowiedziawszy się o tym przewinieniu od własnej córki, zaatakował rodzinę królewską, która właśnie jadła obiad na zamku w Wyszehradzie. Karol Robert został wtedy lekko ranny, a Elżbieta straciła cztery palce.

2 marca 1333 roku umiera Władysław Łokietek. 23-letni wówczas Kazimierz objął po nim tron i został koronowany 25 kwietnia.

Kazimierz Wielki na obrazie Marcella Bacciarelli

W 1335 roku przy mediacji króla węgierskiego Karola Roberta na zjeździe w Wyszehradzie Kazimierz Wielki wykupił czeskie prawa do korony polskiej od Jana Luksemburskiego za ogromną jak na owe czasy sumę 20 tys. kop groszy praskich (dwukrotność rocznych dochodów z żup solnych w Wieliczce). Traktat nie zawierał żadnych zobowiązań Kazimierza względem podporządkowanego przez Jana Śląska. Pokój umocniono projektem małżeństwa wnuka Jana Luksemburskiego – Jana, syna księcia Henryka XIV dolnobawarskiego i Małgorzaty Luksemburskiej – i córki Kazimierza, Elżbiety.

Kazimierz Wielki uregulował system monetarny, wprowadzając jedną wspólną walutę, dzięki niemu powstały także dwa statuty: wiślicki i piotrkowski. 

Sprawę zwrócenia Polsce wcześniej zagarniętych ziem Kazimierz oddał papieskim prokuratorom, po wcześniejszym werdykcie króla Czech Jana Luksemburga i  Karola Roberta. Pomorze Gdańskie miało pozostać przy zakonie jako wieczysta jałmużna. Król nie był tym za bardzo ucieszony, bo Polska tym sposobem nie miała dostępu do morza, i była zmuszona płacić Krzyżakom za pozwolenie na handel towarami drogą morską.

15 września 1339 r. ogłoszono wyrok papieża. Utracone w 1309 Pomorze Gdańskie, na podstawie papieskiego wyroku miało zostać zwrócone Polsce. Dodatkowo zakon musiał zwrócić inne zagarnięte obszary i zapłacić Polakom odszkodowanie w wysokości 200 tysięcy grzywien. Jednak jak to z Krzyżakami bywało, to i tym razem nie podporządkowali się werdyktowi papieskiemu. Dopiero spór z Krzyżakami zakończył pokój wieczysty w Kaliszu.

Kazimierz prowadził także liczne zwycięskie wojny, które doprowadziły do trzykrotnego powiększenia państwa.

W 1340 przeprowadził wyprawę w celu dołączenia Rusi Halickiej do Polski. Król zajął także Lwów, z którego szybko się wycofał zgarniając spory łup. 

Powtórne zajęcie Rusi, Jan Matejko

Piast w swoich rządach nie zapominał o dobru mieszkańców. Dlatego powstał tzw. Szlak Orlich Gniazd, który miał chronić polskie granice. Silne fortyfikacje i potężne warownie otoczone często fosą przetrwały, aż do czasów potopu szwedzkiego 300 lat później. Wybudował ich około pięćdziesięciu.

.

Jedną z ważniejszych zasług Kazimierza Wielkiego było ufundowanie Akademii Krakowskiej (późniejszego Uniwersytetu Jagielońskiego), była to druga uczelnia w tej części Europy zaraz po uniwersytecie Praskim.

Uniwersytet Jagielloński

Kazimierz Wielki

Od tamtej pory osoby, które chciały zdobywać wykształcenie nie musiały opuszczać kraju. 

Decyzje o założeniu uniwersytetu podjęto podczas uczty u Mikołaja Wierzynka. Do Krakowa zjechali wtedy jedni z najważniejszych władców ówczesnej Europy, między innymi król Cypru, której szukał wtedy stabilnych sojuszników w walce z Turkami.

Życiowym utrapieniem Kazimierza był brak męskiego potomka, który odziedziczył by tron po nim. Był czterokrotnie żonaty, miał też sporo kochanek m.in słynącą z urody żydówkę Esterkę. Była ona córką szanowanego się kupca. Spekuluje się, że to dzięki niej Kazimierz prowadził dobrą politykę względem Żydów. 

Przyjęcie Żydów

Kazimierz Wielki zakończył swój żywot w wieku 60 lat, umierając 2 listopada 1370 r. Przyczyną zgonu było prawdopodobnie złe leczenie złamanej nogi. Tron po Piaście objął jego siostrzeniec, Ludwik z dynastii Andegawenów. 

Do zobaczenia w następnym wpisie!

Poprzedni wpis: Matka Dzieci Francji